تو اي خاطرات که بَرَتون تَریف کِردُم اَ مِئمُونی رفتن، مِئمُونی دادن، نون پختن، قالی بافتن، شیر دوشیدن … هر چی بودَ بَرَتون تَریف کِردُم که چه جوری کمک حالِ نَنَم بودیم و چه جوری آقام زَمَت می­کشید تا سفره ما رنگین باشه و همیشه می­خندید و حرفاشا با ضرب­المثل و حکایت بَرَمون می­گُف. اَ خوآروم که همیشه هوای مُنا داشت و اَ بِراررام که همه جورَ کمک حال آقام بودَن، اَ صفا و صمیمیت و یکرنگی زندیمون بَرَتون گُفتُم. امّا خُو اَ اولین روز مدرسه بَگُم که حتما بَرِی همه شما اَم روز اول مدرسه یه اتفاق مهم بودِ، گَمونُم نَکُنَم  کسی اُ روزآ یادِش بَرَه.

صُب زود نَنَم اَ خُو وَخساد و صدا زَد: «نَنَه زَرآ وَخی اِمرو ماخای بَری مدرسه دورِت نَشه؟» مُو انگار اَ ذوقِ مدرسه دیه دِلُم نماخاس بَخُفتُم بُلَن شُدُم و هِی دور خودُم می­چرخیدُم. نَنَم رَف سر قالی شُرُو به بافتن کِرد. مُو گفتُم: «باع! نَنَه مَگه نماخای مُنا بَبَری مدرسه» نَنَم گف: «هَنو آفتو وِلو نَشُدَ تو حیاط، بَرو دَس و روتا بَشور، بیا تا نون و چایتا بَخوری مُنَم چَن رِک بَبافُم.» نَنَم اَ سر قالی صدا زَد: «نون هَشتَم لا سفره، یه اُوْیی بَزَن ته قوری، چایتا بَخور و ساموَرا فوت کن، نَکِه بی نفت بَمُونه بَسوزَه.» اشرف چایشا خوردَه‌بود و داش چیاشا حاضر می­کِرد. پسرآ همه رفته‌بودَن و آقامَم صُبِ زود رفته‌بود صَرا. مُو اَ ذوقُم اصَن نون اَ گَلوم پائین نَرفت و یه لقمه نون هَشتُم دونُم و رفتُم سراغِ روپوشُم، اَ صُب که وَخسادَ بودُم نمی­دونم اي دفه چَندم بود که روپوشما وَرمی­داشتُم و می­پائیدُم. مُو گفتُم: «نَنَه روپوشوما بَکُنُم گُردَم؟» نَنَم گف: «بَل تا اشرف بیا یه شُونه­ای به سَرِت بَزَنه اُونجوری موآیِ گوریدَه ماخای بَری» اشرف کلاس چهارم بود، خیلی مِثه مُو شِر نبود. اشرف شُونهِ داد دَسُم و گف: «بگیر خودِت سَرتا شُونه کُن تا بیام با کَش بَبَندُمِش» مُو به زور سَرما شُونه کِردُم و اشرف با کَشِ قیطونی موآما بَس. موآیِ خودِشَم با یه چی مِثه رومان بَسَه بود مُو گُفتُم : «اشرف مُنَم اَ اینا ماخام» اشرف گف: «هَمی یکیا داشتیم، حالا تو نَماخا اَ اي چیا به سَرِت بَزَنی تازه! تو کلاس اولی، اَصَن ماخا موآتا نَبَند.»  کَشا اَ سَرُم وا کِرد و دوتا گیر مشکی زَد به بغل موآم و یه کم مُوآما صاف کِرد و گف: «همین‌جوری خیلی خوبه.» مُو روپوش چَن سال پیش اشرف که بِشِش کوچیک شُدَه‌بود، اَ رو رختخوابا آوردُم و کِردُم گُردَم. یه شلوار مشکی ژرسه کِردُم پام و گالشاما که توش قرمز بود و اَ نویی برق می­زد کِردُم پا. اشرف دَسِ مُنا گِرفت و اَ در حِیاط که دِرآمدیم، بیشتریا داشتن می­رَفتن مدرسه، تا پل سبحانی رفتیم در دُکون داش مُسِن جا و را نبود. اَ اوُنجو پیچیدیم جلو چُو فروشی غلامی، اَ جلو دُکونِ «اُوسا رضا کفاش» که رفیق آقام بود تا آمدیم رد شیم اُوسا رضا دِرآمد، مایا که دید گف: «حمید گُندِله خوبه؟» اشرف یه سِلام یواشی داد و یه قُرمه‌ی کِرد. با اشرف رفتیم که بَریم اُونور خیابون که مدرسه «دهگان» بود. اُونجونَم خیلی شلوغ بود مدرسه پِسَرونه بود، جِلو مدرسه با اینکه در مدرسه وا بود، امّا همه پِسرا گُلَ به گُلَ تو خیابون و پیاده­رو، بَضیا با دوچرخه وایسادَبودَن و با هم تَریف می­کِردَن. ما­اَم اَ جِلو دُکون اُوسا رضا تا جِلو مَچِدِسیدا رفتیم. اشرف دَسِ مُنا گِرفت و اَ جویی که  خیلی غول۱ بود رَد شُدیم، رسیدیم به دُکونِ حسینِ‌علی اکبر، پیچیدیم طَرَفِ خیابون. تو خیابون تَک و توک ماشین ژیان و پیکان بود. یه گِدائی که یه روپوش بُلَندی گُردَش بود یه پاشَم کَج می­هَشت، جِلو ماشینای می­گِرفت و می‌گُف: «سِلام‌عَلیکُم…» اُونوخ بَرَشون دعا می­کِرد. ما اَ جِلوِ قِصابی «سید حسینی» که مرد قد بُلندی با چشمای آبی بود، رد شدیم. دُکون «آقا موسی» خیلی شلوغ بود، همه داشتَن آبنبات‌کَشی و خروس قندی می­خریدند. اَ سَر کوچه که «کارامسرا قاسم‌خانی» بود رد شدیم واُنور کوچه مدرسه دوشیزگان بود. مدرسه دوشیزگان یه دیوارِش تو کوچه بود.  پنجَرِآی کوچیک ِهواکشی مدرسه تو کوچه بود. درِ اصلی مدرسه تو خیابون بود، روبروی باغ فردوس، که پنجره کلاساش مَجَر۲ داش رو به خیابون. دو تا در داش یه در بزرگ مُهندسی و یه در کوچیک چویی طوسی رُوشن. ما اَ در کوچیکه که سه تا پِلَه می­خورد، رفتیم تو یه حیاط بزرگ که آجر فرش بود. اَ دَرزِ آجر فرشا علف زَدَه‌بود دَر و تَمیس جارو شده‌بود. رنگ آجرآ زرد مات بود و مِثه رنگ کا.  دَسِ راس یه را پِلَه بود که مَجَرِ قشنگی داش و دو طَرَفِش رو دیوار قاب بزرگ شیشه­ای بود، مِثِه پنجره که  توش قابا کوچیکه مستطیل و مربَ بود. رنگش طوسی سیر بود. آفتاب خورده‌بود تو شیشِه‌آ و برق می­زد اي را پِله می­خورد به طبقه دوم مدرسه. اَ اي را پِله فقط مُعلما می­تونِسَن بَرَن و بیان. ما اَ حِیاط جِلوئی رفتیم تو حِیاط بزرگی که پُرِ دار و دَرَخت بود، ردیف جلو خالی بود. اشرف رَفیقاشا که دید باشون تِک و تَریف کِرد و یه دَفه یه صدای دَنگ، دَنگ، دنگ… بُلَن شُد، مُو دیدُم همه دارَن دور خودشون می­چَرخَن، اشرف مُنا سر یه صف وایسوند و گف: «همین­جُو وایس و پُش سَر اي دخترَ بَرو تو کِلاست.» خودش رَف. مُو همین جوری هاج و واج مُوندَه‌بودُم. جِلو ما یه اِیوون بزرگ بود، ناظم مدرسه اُونجو وایسادَه‌بود و یکی اَ ناظمااَم داش تو حِیاط صَفِه بچه‌آ دُرُس می­کِرد. اشرف اَ سَرِ صَفِش هی به مُو اِشاره می­کِرد و یه چی می­گُف امّا خُو مُو نمی­شنُفتُم چیشی می­گَه، هی ورمی­گَشتُم و بَچه‌آ سیل می­کِردُم. همه دخترآی  مَئلَه­مون اُونجو بودَن، گیتی آج‌جاش‌خانم، مهین آجی‌خانم سُلطون، دخترآی گنجی، که هر کدوم تو یه صف وایسادَه بودَن، مُو چِش چِش کِردُم بینُم ناهید می­نُم یا نه یه دفه دیدُم ناهید چینی قشنگ مُوآشا صاف ریختَ دورِش و یه روپوشِ که یَخِه سفید روشَه گُردَشَ و چَن نفر پُش سَر مُو وایسادَ مُو گُفتم: «ای ناهید وایسا تا مُنُم بیا تَکِت» تا این گُفتم خانم «شمس‌الهی» ناظم مدرسه که یه کت ودامن قَوه­ایی روشَن گُردَش بود و موآشا فر چین چین رو هم و چشمای ریزی داشت و قَدِش خیلی کوتا بود آسینِ مُنا گرفت و گف: «دختر سَرِ صَف بایست، مَگه اینجا خُونه خاله اس، مرتب وایس» مُنُم شُونوما اِنداختنم بالا و یه جورایی خجالت کَشیدُم و سر جام وایسادُم. اشرف که تو خُونه معلم بازی می­کِرد می­دُونسم که معلما خیلی مربوطی حرف می­زَنَن. خانم شمس‌الهی صدا زد: «عرب حصاری مبصر این صف شو و بچه‌ها را مرتب کن.» عرب حصاری سال پیشِش مُستَمِ آزاد۳ بود و امسال هَنو کلاس اول بود، آمد و همه بچه‌آ تو صَفِشون جا داد و یه جورایی مِثه معلما بود. خانم «طلسچی» مدیر مدرسه تو اِیوون وایسادَه بود و حرف می­زد. خانم طلسچی با لَجَه غلیظ حرف می­زَد و مُو خُو اَصَن نمی­فَمیدُم چیشی می­گَه.  اصلیتِش شمالی بود و شُواَرِش‌اَم مدیر مدرسه پسرونه بود و دختر کوچیکَشَم که اِسمِش «هنگامه» بود کلاسِ اول بود. وَختی همه صَفا مرتب شُد خانم شمس‌الهی، یکی یکی  فِرسادِمون اَ پِلا رَفتیم بالا اَ جِلو خانم طلسچی که دم در وایسادَه بود رد شدیم که اُونَم با دَسِش می‌زَد به شُونِمون و یه خنده کوچیکی می­کِرد. اَ در که رفتیم تو یه راروی بزرگی که چن تا کلاس توش بود و تَش می­خورد به طبقه بالا. مُو همین‌جوری می­پائیدُم دیدُم، اشرف اَ پِلا رف بالا. خانم شمس الهی داد می­زد: «کسی تو کریدور نباشه، همه بِرَن سر کلاسِشون» عرب حصاری یکی یکی بچه‌آیا برد تو کلاس، مُو اَ دم در که خواسُم بَرُم تو گالِشاما دِرآوردُم و رفتم تو کلاس. همه بچه‌آ هَما دِلِک۴ می­دادَن تا جا پیدا کُنَن. عرب حصاری اَ رو میزا را می‌رفت و گُف: «همه بِشینَن سَرِ جاشون، قد بَلَندا بِرَن میز آخر.» یه دَفه مُو پائیدُم دیدُم، همه بچه‌آ کفش پاشونه فقط مُو پاپَتی بودم یکی اَ بچه‌آ مُنا پائید و گف: «اي اینا نگا کنید، کفش نَدارِه!» اُنوَخ همه بُریدَن به خنده، مُو اینقد خجالت کَشیدُم که نمی­دُونِسُم چِطو کُنُم گِریَم گِرفته‌بود، اَ در کلاس دِرآمَدُم و گالشاما کِردُم پام و اَ در مدرسه تا خونه دُوئِسُم.

بر عکس صُب که خیابون و کوچه شلوغ، پلوغ بود. وختی داشتم ورمی­گشتُم همه جا خلوت بود. هر چه می‌دُوئِسُم نمی‌رسیدُم. با خودم گفتم تو کوچه وایمیسُم بازی می­کنم، امّا خُو هیشْ که تو کوچه نبود. اَ در حِیاط  که آمَدُم تو، نَنَم خُونه بود و داش کِت و فت می­کِرد گف:«وُی! تو کجا بودی، مگه با اشرف نَرفتی مدرسه؟» مُو گُفتُم: «مُو دیه نَمی‌رُم مدرسه.» نَنَم گف: «خُو حالا اُ اِسکون نَلبِکیای بَشور تا مُو ناهار بَلُم رو چراغ سه فتیلِه­اِیه، اُنوَخ بَبَرُمِت مدرسه بینُم چِطو شُدَ» مُو گفتُم: «باع! نَماخام روپوشُم خیس می­شَه.» نَنَم اَصَن مَحَل نَهَشت۵ و رَف تو قالباف­خونه. مُنُم اِسکون نَلبِکیایا شرتی شِپرتی  شُسُم و هَشتُم تو تیزَه سرِ حوض. نَنَم چادِرِشا سَرِش کِرد و گف: «بَرو تا بَریم.» نَنَم دَسِ مُنا گِرفت و اَ جِلو دُکونِ داش مُسِن که آمدیم رَد شیم، مُو گُفتُم: «نَنَه شُکلات بَرَم می­خَری؟» نَنَم گف:«حالا بیا، بَریم دُورِمون می­شَه، باید زود وَرگَردُم.» نَنَم دَسِ مُنا کَشید و رفتیم در دُکون آقا موسی مُو با نوزَه  گُفتُم:«نَنَه بَرم شکلات کام می­خَری؟» نَنَم اَ دُکونِ آقا موسی دو تا کامفات۶ بَرَم خرید. در مدرسه که رسیدیم نَنَم گف: «دیه خودت بَرو.» مُو گفتُم : «مُو بَلَد نیسُم، کجا بَرُم» نَنَم گف:«وُی نَنَه! مُنم خُو سواد نَدارم، چه می­دونُم کجا باید بَرُم» مُنُم با غصه وایسادَه بودُم و ماخاسم گریه کُنُم. با نَنَم رفتیم  تو حِیاط و اَ اُونجو رفتیم تو راروَ. نَنَم گف: «اشرف کجایه؟» مُو شُونُما اِنداختم بالا و گُفتُم : «مُو نَمی دُونُم اَ اي پلا رف بالا» نَنَم دَسِ مُنا گرفت و اَ پِلا رفتیم بالا. نَنَم در یکی اَ کلاسایا زَد، یه خانم  خیلی تِک و تَمیس با دوپیسِ که دامنِش پیلَه دار بود آمد دَم ِ در کلاس و گف: «بفرمائید با کی کار دارید؟» نَنَم گف: «اشرف اینجونه؟» معلمَه سَرِشا کرد تو کلاس و گف: «بَچه‌ها بِبِنید این مادر با کدومتون کار داره؟» نَنَمَ سَرِشا کِرد تو کِلاسا پائید و گف: «نه اینجو نیس.» معلمَه دَرِ کلاسا بَس و رفت تو. نَنَم گف: «پَه چرا حَواست نبود که اشرف کجا رَف، حالا مُو بَرُم سراغ کی؟» نَنَم در یه کلاسِ دیه زَد و معلمَه آمد دَم در نَنَم گف: «اشرف اینجونه؟» اشرف اِنگار صدای نَنَما شِنُفته۷ بود، خودش آمد دَمِ در و به خانمِشون گف: «خانم مادرِ مااِ، با من کار داره.» معلِمِشون گف: «بُرو و زود بیا» اشرف اَ در کلاس آمد در و دَسِشا بُلَن کِرد و یه گل مَشَته‌ای بِم زد. مُو پَش سَرِ نَنَم قایِم شُدُم و گُفتُم: «بین مُو شکلات دارُم.» اشرف اِنگار خجالت کَشیدَه‌بود که رفتیم در کلاسِشون دِلِش ماخاس سیرِ دِلِش مُنا بَزَنه. نَنَم گف: «نَنَه اشرف مُو بَلَد نیسُم، زَرآ کجا بَبَرم» دَسِ مُنا داد دَسِ اشرف و رف. اشرف گف: «پَه چرا رفته‌بودی خُونه؟» مُو گفتم: «آخه بچه‌آ که مُنا پاپتی دیدن به مُو خندیدن!» اشرف خندید و یه توسری یواشی بِه مُو زَد وگف: «خُو نباید، گالِشاتا دَر می­آوردی.» آ پلِا آمدیم پایین و در کلاس اولی زد وگف: «خانم اجازه، خواهرم کلاس اولِه تو این کلاسِه.» «خانم بدیعی» معلم کلاس اول با مِربونی دَسِ مُنا گِرفت و گف: «ای خدا چقد تو ریزه میزه­ای، بیا همین جا میز اول بشین.» خانم بدیعی خیلی قشنگ و مِربون حرف می­زد. اَ هَمو روز اول که خانم بدیعی دَسُما گرف، دیه مدرسه رفتنا دوس داشتُم. زنگ تفریح اشرف آمد سراغم و خیلی هَوام داش. با ناهید تو یه کلاس بودیم امّا خُو ناهید چون قَدِش اَ مُو بُلَن‌تر بود میز پنجم می­نِشت. زنگ دوم خانم طلسچی آمد سر کلاس وگف: «کتاب فارسی‌هاتون بذارید رو میز» مُو کِتابُم که ورق ورق بود و یه خُردِ چرک بود هَشتُم رو میز. گف: «اُونی که کتاب نِداره، دَسِشا بگیره بالا» مُو دَسما گِرفتم بالا. خانم طلسچی گف: «اُونی که نِدارِه» یه دَسی کَشید رو سَرُمُ و گف: «تو داری دُخترم» مُو سَرُما انداختم پایین. خانم طلسچی هَمَش با مُربونی حرف می­زد. سر و لِباسِشَم خیلی قشنگ بود. اَز مدرسه که آمدُم خُونه هَمَش اَ خانم طلسچی تَریف کِردُم و گفتم آقا  می­گف: «اُونی که نِدارِه» آقا گف: «روله! تونَم دیه داری، سواد دار می­شی ها.» گفتم: «آقا همه کفش داشتن، فقط مُو گالش داشتُم.» آقام گف: « روله! مَگه  درس خوندن به کفش و گالِشَه»

۱- خیلی گود

۲-حفاظ، نرده جلو بالکن

۳- مستمع آزاد، پیش دبستان

۴- هل دادن

۵- اصلأ اهمیت نداد

۶- شکلات کام

۷- شنید