مچّد سیّدآ

اسم مُو زرآاِ. ماخام اَ بچِی‌یام بَرَتون تَریف کُنُم. روزایی که همه چی ساده بود. نه تلویزیونی به کار بود و نه گوشی موبایلی. درِ حِیاطا وا بود. هَمساآ هَمش به هم سر می­زَدن و اَ حال هم خبر داشتن. قوم و خویشا بی هیش بُونه‌ای دور هم جَم می­شدن و با یه شُوچَرَه ساده که نُخوچی کشمش یا گندم شادُونه یا هرچی تو خُونه بود می­هَشتن تو مَجمَه[۱] دور هم می­نِشتَن و بَرِی هم شوقات و قصه تَریف می­کِردن.

اراک چن تا جای مهّم داش که وَختی اِسمشا می­آوردی دیه زیاد نَماخاسی بَگی که کجا هِس. یکی اَ اُ جاآ رُوخُونه بود که بِشِش می­گفتن رُوخونه خُشکه[۲] چون بیشتر وَختا اُوْ نَداش. بَضی وَختا یه اُوْ باریکی اَ وسطش رد می­شد که زَنآی مَئَل توش رَخت می­شُسَن یا نَزیک عید که می­شد فرش و گیلیمآشونا می­بردن اُونجو می­شُسَن. رو رُوخونه خُشکه چَن تا پل بود که هرکدوم به اسم مَئَلِش مَروف بود. یه پل بود به اسم پل فرنگی. داشیم، می‌گف:« اُ زَمونی که متفقین اَ ایران رد می­شَن به اراک که می­رَسَن بَرِی رفتن به وُروگرد لُوِ روخونه اُطراق می­کنن و چادر به زبونی خودشون کمپ می­زَنن. اُنوَخ شُرو می­کنن به ساختن اي پُلَ که سه تا دهنه داره و خیلی مهندسی‌سازَه. آجر­آی بهمنی توش کار کِردن، چینی قرص و مُکمَ که هیش سِیلی بِشِش کارگر نیس[۳]». اَرمنیآ خُونآشون روبروی پُل فرنگیَه. کلیسای مَسروپ و مدرسه شرف اَرامنه­ اَم تو محل ارمنیآاَ. پلِ پایین­تری که اداره برق تو خیابونشَ به اسم پل برق مَروف شده بود. یه پُل دیهَ­شَم پل سبحانی بود. پل سبحانی نرده نَداشْ، امّا خُو پُلا با چُوآی دَرخت صنوبر و تیر و تخته دُرُسِش کِرده ­بودن. حاج حسین که حموم مَئل مال اُ بود ای پُلآ با کمک مردم دُرس کِرده بود؛ امّا خُو یه دفه یه سِیلی میا و پُلا می­کَنه و با خودش می­بَره. اُنوَخ آقای سبحانی که تاجر بود و یه حجره تو بازار اراک داشت و اصل و نَسبِشَم مال داهاتای سربند بود پُلا دُرُس می­کُنَه. آقا سبحانی یه ته لَجِه ترکی داشت و خیلی اَم مِرَبون بود، هم خیلی مردم­دار. خُونه زِندِییِ قشنگی داش؛ به قول همساآ دَسِش به دُونِش می­رسید. سواد اَکابری­ داش. بَرِی هَمی اگه کسی کاری چی‌ای داش، باش مشورت می­کِرد. اُونُم رَنِمایِش می­کِرد. سر کوچه روبرو پُل یه دِرخت بِسمِ بزرگ بود. دُکّونِ حسن آقا قصابَم روبرو دِرختَ بود. وَختِ اِمتاحانا که می­شد مُحصلا وَختی اَ درِ دُکونِش رد می­شدن بَرَن اِمتاحان بَدَن به حسن آقا می­گفتن: «حسن آقا یه بِسم بَرِی ما می­کنی؟» حسن آقا یه بِسم می­کند و بِششون می­داد اُوناَم گُلِشا می­کندن و بِسم وسطش می­هَشتَن زیرِ زِبونِشُن تا اِمتاحانِشون خوب شه.

 حموم صَرا و تَنَه تابی اَم تو مَئَلِمون بود. کوچه ما یه دالون داش که تَش خُونه ما بود و بِشِش می­گفتن کوچه تنگه. امّا چی‌ای که بیشتر اَ همه مَئِلِه‌یِ مایا بآش می­شناختن  مچّد سیّدا بود.  مچّد سیّدا دو تا بِرارِ سیّد توش خاک بُودن خیلی­ اَم مراددهنده بود. یکی اَ قَسَمآی راسِ مردم که دِیه هیش حرفی رُوش نبود می­گفتن : « به  مچّد سیّدا قسم.» مردم خیلی اَ نَرذُ و نیازآشُونْ بَرِی  مچّد سیّدا بود. سفره‌ی حضرت رقیه می­نداختن یا آش نَرذ می­کِردن، تو حِیاطِ  مچّد می­پختن.  مچّد سیّدا یه حِیاطِ جلویی داش، چَن تا پله سنگی می­خورد و می­رف پایین که صَئنِ  مچّد کوچیکه بود. درختای بزرگ توت و چنار توش داش. یه حوض سنگی بزرگ وسطِ حِیاطش بود که اُوْ زلالی اَ سرِ شیر می­آمد اَ رو حوض سرریز می­کِرد و می­رف پا دَرَختا، که چَن تا سنگ قبر زیرش بود. طرف راس حِیاط چَن تا شَبِسُّون بود که جِوُنایی که اَ شَرای دیه بَرِیِ درس طَلبِه­ای می­آمدَن اُونجو زِنِدئی می­کِردن. بَضییا اَم اَ صُّب با زن و بچّه می­آمدن زیارتِشونا می­کِردن ناهارشونَم اُونجو دُرس می­کِردن و می­خوردن و عصری می­رفتن.

روزای توئِسّون که می­شد نَنَم بَضی جاآ که ماخاس بَرَه، مُنَم با خودش می­بُرد. اُ روز ماخاس بَرَه  مچّد سیّدا که مُنَم یه چادر کُله کِردُم سَرم و اَ پُش سَرِش را اُفتادُم. نَنَم اوّل اَ پیرمردَ دَم در  مچّد شَم خرید. پیرمردَ تا صدایِ پا می‌شنُفت داد می­کِرد و می­گف : «شَم نَرذی، شَم نَرذی، شَم…» نَنَم می­گف: «اي پیرمردِ کورِه؛ ثواب داره اَزِش بخَریم. اُ که تو  مچّد شَم می­فُروشه گِرون می­ده.» یه بَسّه شَم خَریدیم و رفتیم تو حِیاط پایینی. نَنَم اوّل لُوِ حوض دَس و روشا شُس و وضو گِرف. بَدِشَم چَن دَفِه دَسشا زد تو اُوْ حوض و دِرآورد. اِنگار اَ خُنکی اُوِ خوشش آمَده بود. مُنَم هی دَساما می­زدم تو حوض و دَر می­آوردم. همه رَختام خیس شُده بود. نَنَم دَس و رُوشا با گوشه چادرش خُش کرد. اَ پِلّای  مچّد کوچیکه رَفتیم پایین. گالشامُونا اَ پامون دِرآوردیم و گرفتیم دَسِمُون. اُنوَخ نَنَم شَمآیا اَ زیرِ چادرش دِر آورد و گِرف با شَمای اُونجو رُوشن کِرد. نَنَم لُوِآشا هی تِکون می­داد و با خودش یه چی می­گف. بَدِش به عام رضا که زیر چشمی داش ما می­پایید گف: «شَمایا فُوت نکنی! خاموشِشون کنی و دوبَرَه بَفُروشی.» عام رضا که جِلوش سینی شَمآ رُوشن بود یه غُرُّغُرّی کِرد و یواشی گف: «شَماشا اَ مُو نمی­خَرِه…» دیه نمی­دونم چیشی گُف. نَنَم دَسُما کشید و رفتیم ته  مچّد. نَنَم شُرُو کِرد به نُوماز خوندن. مُنَم وایسادُم بغل دَسِش هی زیر چشمی می­پاییدُمش، بِینُم داره چِطو می­کُنه؛ که مُنُم همُ کارا بَکُنم. آفتو اَ پشت پنجره اُفتاد بود تَختِ گُردَش. مُنُم هی حواسم به سایَش پرت می­شد. وَختی می­رف رکوع سایشَم تا می­شد. نَنَم رَف سجده، مُنَم باش رَفتُم امّا خو زُوتر سَرُما بُلَن کِردُم. حواسم به سر و صدای بازی بچه‌آ پرت شد. نَنَم نُومازِش که تَموم شد رَف ته  مچّد کنارِ ستون بزرگ مرمریه که زیرش پُرِ سنگای ریز بود. رو ستونِ چَن تا سنگ چسبیده بود. نَنَم یه سنگ ورداشت مُنَم هَمو کارا کردم. نَنَم سنگِ‌آ با دَسش رو ستونِ فشار داد و هِی یه چی با خودش می­گَفت و یه جورایی التماس می­کِرد. بَد یواشی دَسشا ور داشت و سنگ چسبیده بود؛ امّا اگه نچسبیده بود دوبَرَه یکی دیه ور می­داشت و شُرُو می­کِرد به التماس کِردن و دسشا رو سنگ ریزه رو ستون مرمریه فشار می­داد وَختی می­چسبید خیالش راحت می­شد. امّا مُو هر کاری می­کِردم سنگ نمی‌چسبید. نَنَم یه سنگ کوچیکِ دیه ور داشت و گف: «بیا نَنَه اینم بَرِی تو می­چسبُنُم.» نَنَم رَف دورِ نخلَ گوشه  مچّد یه دوری زَدَ و چار طرفشا بوس کرد و مُنَم ِگِرف بالا تا همُونجُو که بوس کرده بود بوس کُنُم. یه گره­ای به پارچه سبزَ که هَمش گره بود زد و دوبَرَه یه چی‌یایی با خودش گف. مُو گُفتُم: «نَنَه چیشی می­گی؟» نَنَم گف : «هیچی نَنَه، می­گُم ایشالله همهَ غریبِ تندُرس باشن و چراغِشون اَ دور بَسوزه.» زیارتمون که تَمُوم شد نَنَم گف: « آجی کوکب سفره نَرذی اِنداخته، بَریم بَخوریم، ثواب داره، اُنوخ بریم خونه.» نَنَم رفت ته  مچّد آجی کوکب یکی یه لقمه نون و خرما بِمُون داد. نَنَم گف: « قبول باشه خدا مُرادِتا بده.» بَدِشم باآش خدافظی کردیم. اَ دَم در  مچّد که خواسیم بَریم دَر، نَنَم به شَمآ یه نِگایی کِرد و یه نگاه به عام رضا اِنگار بِشِش گف: «خاموشش که نکردی!» عام رضا که ذکر می­گف، سرشا وَر گردوند که یَنی مُو شمایا نَمینُم. نَنَم گالِشامونا اَ زیر چادرش دِرآورد و اِنداخ رو زمین و گف : «نَنَه بِدّو بَریم الّان آقات میا هَنو شُوم دُرُس نَکِردَم.» تو حِیاط  مچّد بو غِذا پیچیده بود. بچه‌آ اَ پُّش سَرِ هم می‌دُوئِسن و داد می­کِردن و بازی می­کِردن. نَنَم تُن­تُن می­رفت و مُنَم اَ پُّش سرش می­دُوئِسم…

ماخام : می‌خواهم

بچه­ای­یام: بچگی­‌هایم

روزایی: روزهایی

بونه­ایی: بهانه‌ای

شُوچَرَه: خوردنی که معمولا آخر شب دورهم می­‌خوردند

 

مَئل: محل

گلیماشونا: گلیم‌­هایشان را

اُونجو: آنجا

بَرِی: برای

وروگرد: بروجرد

لُوِ: لب

اُنوَخ: آنوقت

خُوناشون: خانه­هایشان

دییَشَم: دیگَرَش

لَجَه: لهجه

زندیی: زندگی

اُونَم: اوهم

داهاتای: دهاتهای

قَسَمای: قسم­های

صَئنِ:صحن

نَرذ و نیازاشون: نذر ونیازهایشان

شَبِسون: شبستان

توئِسون: تابستان

یه بَسه: یک بسته

پِلای: پله های

سایَش: سایه اش، سایه آن

دوبَرَه: دوباره

می­پائیدُمِش: نگاهش می­کردم

چِطو می­کُنَه: چکار می­کند

همونجونا: همانجا را

چی‌یایی: چیزها

یَنی: یعنی

گالِشامونا: گالش هایمان

وایمیساد: می ایستاد

هَروَخ: هر وقت

قلف: قفل

کِیلیتِشا: کلیدش را

اتاقا : اتاق ها

وَرگردوند: برگرداند

 

[۱] مجیمعه. سینی بزرگ لبه‌کنگره‌ای (محتاط، ۱۳۶۷: ۵۶).

[۲] روخانه اصلی شهر

[۳]  اثر نمی‌گذارد.